Littekens zijn ontsierende huidafwijkingen die ontstaan als de wondgenezing is verstoord. Er bestaan veel verschillende soorten. Daarnaast kunnen littekens behoorlijk veel klachten veroorzaken zoals: een verstrakkend gevoel, pijn en onzekerheid. In dit artikel vertel ik alle soorten littekens, wat je er tegen kunt doen en hoe ze kunnen ontstaan.
Welke soorten littekens zijn er?
Zoals ik al eerder heb verteld bestaan er ontzettend veel soorten littekens. Je ziet namelijk littekens bij mensen die acne hebben of gehad hebben, maar ook bij patiënten die bijvoorbeeld borstkanker hebben gehad. Daarnaast kun je ook littekens krijgen door een simpele val op je skeelers of van je fiets. Ik geef eerst een overzicht van de algemene littekens en daarna zal ik specifiekere littekens bespreken van bijvoorbeeld acne.
Hypertrofisch litteken
Dit is een verheven litteken. Het ligt iets meer boven op de huid. Het ontstaat door een toename van bindweefsel, bloedvaten en cellen. Het begint vaak als een verheven roze tot paarse plek die pijnlijk kan zijn, jeuken of beide. Het komt vooral veel voor op de oorlellen, bovenste deel van de romp en de buitenzijde van de bovenarmen.
Keloïdlitteken
Dit is een litteken wat vooral bij jonge donkere mensen voorkomt. Het littekenweefsel breidt zich tot ver buiten de grenzen van de oorspronkelijke wond uit. Het ontstaat door toename van bindweefsel, bloedvaten en cellen. Het begint vaak als een verheven roze tot paarse plek die pijnlijk kunnen zijn, jeuken of beide. In de loop der tijd worden ze steeds bruiner. Komen vooral veel voor op de oorlellen, het bovenste deel van de romp en de buitenzijde van de bovenarmen.
Atrofisch litteken
Dit is een ingezonken litteken. Het ontstaat als gevolg van vernietiging van het bindweefsel door een ontsteking daarvan. Zelden ontstaat het door een trauma. Bij verdunning van de bovenste huidlaag of van vetweefsel, is de huid dunner en soms ingezonken, maar is er strikt genomen geen sprake van vetweefsel. Dit komt, omdat er geen vervanging van normaal weefsel door bindweefsel is ontwikkeld.
Verschillende soorten acne littekens
Er bestaan 3 soorten acne littekens die tijdens en na acne kunnen ontstaan. Dit ontstaat vaak naar ernstige ontstekingen van de talgklier. De kans op acne littekens is erger als:
- Er ernstige acne aanwezig is
- Wanneer de ontstekingen langer aanhouden
- Als er te laat gestart wordt met een passende behandeling
Zoals eerder uitgelegd in mijn artikel over Acne, bestaan er verschillende vormen. Acne littekens hebben meer kans op ontstaan bij Acne Conglobata door de grote ontstekingen, Acne Excoriée door het openkrabben van de puistjes en Acne Ectopia dit zijn vaak grote ontstekingen en abcessen in plooien.
De 3 littekens die kunnen ontstaan zijn:
- Ice pick. Deze littekens zijn kleine diep puntig en stijl.
- Boxcar. Dit zijn littekens die oppervlakkig liggen, maar een scherpe rand hebben.
- Rolling. Deze littekens liggen ook oppervlakkig, maar hebben geen scherpe randen.
Hoe ontstaat het?
Atrofische littekens ontstaan vaak na Acne, een operatie of de waterpokken. Het betreft vaak milde littekens die meestal vanzelf minder kunnen worden.
Kelloïdlittekens zijn een abnormale toename van bindweefsel. Het ontstaat vaak uit een wond, alleen kan een kelloïd nog groter worden dan de wond zelf. Het is dan ook een gevolg van abnormale wondgenezing.
Bij een normaal litteken is er een balans tussen de productie en afbraak van collageen, een eiwit dat aangemaakt wordt door fibroblasten en het belangrijkste structuurgevende eiwit van de huid is. Het houdt de huid als het ware bij elkaar. Bij een kelloïd litteken, produceren de fibroblasten grote hoeveelheden collageen. De collageenvezels zijn ook dikker en zwaarder. Met als gevolg grote verhevenheden op de huid. Mogelijke oorzaken zijn genetische factoren, huidspanning en de aanwezigheid van een zeer groot aantal fibroblasten in de huid.
De precieze oorzaak van een hypertrofisch litteken is onbekend. Er is sprake van een overschot aan weefsel, waardoor het litteken op de huid gaat liggen. Het voelt hard aan en kan gaan jeuken. Er is een overschot aan bindweefselcellen en de bloedstroom is vaak verhoogd. Het komt vaak voor bij mensen van 15 tot 30 jaar oud op de schouderbladen, borstbeen en de armen.
Hoe kunnen we littekens behandelen?
Gelukkig zijn littekens meestal goed te behandelen. Alleen kelloïd littekens zijn nog een lastig ding, omdat bij kelloïd littekens een ander werkingsmechanismen speelt. Daarnaast kun je bij kelloïd de cellen ”aanwakkeren”, waardoor er bij triggering van het litteken meer littekens kunnen ontstaan zonder oorzaak.
Behandeling acne littekens
Je kunt acne littekens goed behandelen met verschillende technieken zoals:
- Chemische peelings, in mijn vorig artikel heb ik uitgebreid uitgelegd wat chemische peelingen zijn en wat ze kunnen doen. Bij acne littekens zijn vooral oppervlakkige peelings de beste keuze om de huidlaag te verdunnen, vernieuwen van de bovenste huidlaag, versnellen van de afbraak van het pigment en om de collageen aanmaak te stimuleren.
- Microneedling, Bij micro needling wordt met behulp van zeer fijne naaldjes de lederhuid licht beschadigd. Dit leidt tot stimulatie van de celdeling en de aanmaak van collageen en elastine waardoor de huid gladder en steviger aanvoelt. Dit kan uitgevoerd worden door een Huidtherapeut.
- Microdermabrasie / Dermabrasie, dit is een apparaat met trillende naaldjes. Het heeft een mechanische werking op de huid.
- Ablatieve lasers, dit is een laser die werkt door middel van waterverdamping. Ablatief betekent dat de oude huid vernieuwd wordt door nieuwe huid. De opperhuid wordt afgeslepen, het bindweefsel wordt selectief verhit waardoor er naast een nieuwe huid ook een strakkere en gladdere huid wordt gecreëerd.
- Non-ablatieve lasers, dit is een laser die ook geschikt is voor de donkere huid. Door de kracht van de hoge snelheidspulsen wordt het afwijkend bindweefsel bij acne littekens als het ware vergruisd in plaats van verhit. De oudere nanolasers maken gebruik van thermische schade waardoor er meer kans bestaat op huidverbranding en daardoor bijwerkingen zoals verdonkering van de huid.
- Operatieve methode, Enkele operatieve technieken kunnen het uiterlijk van atrofische littekens verbeteren. Diepere ice pick littekens kunnen met stans biopten worden verwijderd met of zonder hechting. De stansjes lijken op appelboortjes met diameters van 2 tot 6 mm. Sommige littekens kunnen ook met een eenvoudige ellips excisie worden verwijderd. Grotere gebieden met atrofische littekens kunnen ook met dermabrasie worden afgeschuurd waarna een dun stukje huidtransplantaat wordt geplaatst. Alle operatieve methoden kunnen worden gecombineerd met ablatieve lasertherapie.
Behandeling hypertrofisch en kelloïd
Hoewel het lastig is om vooral kelloïd te behandelen, zijn er toch een aantal opties.
- Injecties met littekens verminderde stoffen, De werking van deze stoffen berust op vermindering van de delingsactiviteit van het littekenweefsel. Ook eventuele ontstekingsverschijnselen (zoals roodheid en zwelling) worden minder. De bekendste stof die hiervoor gebruikt wordt is een corticosteroïd.
- Vloeibare stikstof, Er wordt gewerkt met een temperatuur van -196 graden Celsius veroorzaakt directe weefselschade en verstoring van de bloedvoorziening van het litteken. Hierdoor sterft het litteken af. Er wordt behandeld met vriestijden van 10 tot 30 seconden per litteken. Met stikstof kunnen littekens worden afgevlakt. Ook jeukklachten kunnen verminderen. Jonge littekens en hypertrofische litteken reageren beter dan keloïden.
- Siliconen, het zijn synthetische polymeren die gemaakt zijn van silicium, een element dat in de natuur voorkomt in zand, kwarts en steen. Gecombineerd met zuurstof, koolstof en waterstof vormt het silicoon. Voor littekenbehandeling zijn siliconen beschikbaar in een gel of in een pleisterverband. Over het algemeen zijn siliconen in staat om het littekenweefsel te verzachten, af te vlakken en gladder te maken. Ook klachten zoals jeuk, pijn of verkleuringen kunnen hiermee verminderen. Grote voordelen van siliconen is dat de behandeling thuis uitgevoerd kan worden en de pijnloosheid van de behandeling.
- Pulsed Dye laser, deze laser wordt normaal gebruikt voor de behandeling van verwijde vaatjes in het gezicht. Het is gebleken dat deze laser ook in staat is om hypertrofische littekens in het gezicht af te verminderen. Eerder werd gedacht dat dit tot stand kwam door het afsluiten van de bloedtoevoer van de littekens. Studies hebben echter ook aangetoond dat Pulsed Dye laser ook in staat is om bindweefselvezels te verzachten en losser te maken. Ook bijkomende klachten zoals pijn of jeuk van de littekens kunnen na een laser behandeling verminderen.
- Operatieve technieken, sommige grotere hypertrofische littekens en keloïden in het gezicht kunnen door middel van operatieve ingreep minder zichtbaar worden gemaakt. Niet zelden wordt daarbij gebruik gemaakt van een vorm van huidtransplantatie.
Overige behandelopties
- Camouflagetherapie
- Genezing vanuit zichzelf
Camouflagetherapie kun je met je eigen make-up toepassen of je leert camouflagetechnieken toe te passen via een huidtherapeut. Er bestaat namelijk speciale camouflage make-up genaamd Lycogel of Dermacolor foundation of andere producten van Dermacolor.
Ik heb inmiddels aardig wat littekens maar weglaten halen of ze verbergen dat doe ik eigenlijk niet want elk litteken verteld oook een verhaal. Mijn eerste littekens zijn die van wondjes die te lang open bleven deze heb ik over heel me benen en zie je vooral als ik bruin ben. Daarna werd mijn blinde darm verwijderd daarvan zie je alleen een heel dun wit streepje. Toen kreeg ik een half maantje in de palm van me hand om dat ik tijdens het afwassen een glas brak die sneed in de palm van me hand en moest gehecht worden. Daarna moest me galblaas eruit en dat leverde me drie kleine littekens op me buik op nou ja daarvan zijn er 2 wat dikker en op de huid liggend. Ook heb ik op me schouderblad een klein litteken van toen ze een plekje met huidkanker moesten verwijderen. En de laatste 2 zitten op me duim van de operatie afgelopen maand. Waarschijnlijk komt er daar binnekort nog een bij op me middelvinger. Jup mijn lichaam doet helaas niet wat ik wil maar al deze littekens en verhalen maken mij wel tot wie ik ben.
Wat mooi dat je er zo goed mee om gaat. Goede gedachten! Wel veel gebeurt!!
Wat een leuk artikel om te lezen! Ik wist niet dat er verschillende namen voor littekens waren. Ik heb er zelf ook heeeeel veel, sinds vorig jaar zomer durf ik eindelijk buiten te lopen in t shirtjes en ze niet te willen verbergen
Goed en inhoudelijk artikel! Helaas zelf ook een aantal littekens uit een vervelende periode die niet meer weggaan.
Bij littekens dacht ik eerst altijd aan littekens van operaties bijvoorbeeld. Maar van acne kan je het natuurlijk ook krijgen. Wel fijn dat er manieren zijn tegenwoordig dat je er vanaf kan komen.
Dit is een handig artikel, ik dacht er al veel van te weten maar blijk maar eens van niet. De paar littekens (brandwond, striae en prikplekken van infuus) gaan nooit meer weg. Ondertussen heb ik er vrede mee.
Wat een mooie volledige informatieve blog. Ik denk dat wel allemaal wel een soort litteken heeft