Lipoedeem is een zeldzame aandoening bij vrouwen. Een vroege diagnose is noodzakelijk om zoveel mogelijk complicaties te voorkomen. Buitenstaanders denken vaak dat mensen te dik zijn, omdat lipoedeem zich kenmerkt door een grote hoeveelheid vet en vocht in de billen en onderste ledematen. Het gaat vaak gepaard met vele gevoelens van zwaarte en ongemak. Het is belangrijk om een juiste leefstijl en behandeling te vinden voor patiënten met lipoedeem. In dit artikel leg ik uit wat lipoedeem is en hoe je het beste ermee om kunt gaan.
Wat zijn de kenmerken van lipoedeem?
Lipoedeem kenmerkt zich bij vrouwen door een symmetrische toename van vocht (oedeem) en vet in de billen en bovenste ledematen zoals de benen. Daarnaast ervaren vrouwen vaak pitting oedeem (oedeem wat je kunt indrukken), pijn, gevoeligheid en gemakkelijk blauwe plekken. Maar ook ontstaan er vaak psychische klachten, zoals depressie en een slecht zelfbeeld.
De zwelling en pijn van lipoedeem wordt erger tijdens inspanning en warm weer en neemt niet af met verhoging van de benen, hoewel een meestal milde putjes oedeemcomponent zal profiteren van verhoging. De oedeemcomponent wordt prominter in de tijd en is non-pitting maar kan aan het einde van de dag enigszins putten.
De medische geschiedenis van vrouwen met lipoedeem laat zien dat de meerderheid een gescheidenis heeft van diëten en sporten zonder enig aanzienlijk voordeel op de contouren en klachten van de onderste extremiteiten. Dit draagt bij aan de psychologische belasting en een laag zelfrespect. Met als gevolg toenemende zwaarlijvigheid, beperkte mobiliteit, schaamte, ongemak, pijn, huidirritaties of mechanische hinder. Ook zijn er vaak problemen met het kopen van kleding.
Wanneer ontstaat het?
De aandoening begint vaak tijdens of net na de puberteit, maar kan ook tijdens de zwangerschap of menopauze ontstaan. Dit wijst op een hormonale oorzaak, maar onderzoek kan dat niet bewijzen. De ziekte wordt NIET veroorzaakt door teveel eten. Erfelijkheid speelt een grote rol en in zeldzame gevallen is een schildklierafwijking de oorzaak.
Wat kunnen oorzaken zijn van lipoedeem?
De belangrijkste componenten van lipoedeem, bestaande uit de vergroting van onderhuids vetweefsel in combinatie met het ontstaan van oedeem. Het vetweefsel bestaat uit vetlobben (verzameling van vetcellen) omgeven door bindweefsel waarin zich vrije zenuw vezels, arteriolen, venules en lymfevaten bevinden. Water kan zich verzamelen in vetweefsel door zwelling van de vetcellen, waardoor er oedeem ontstaat in het vetweefsel. In gezond vet is deze hoeveelheid water veel minder dan in andere weefsels. De verhoogde druk op cellen en op het vetweefsel kan zorgen voor obstructie van de kleine lymfevaten, waardoor het vocht niet weg kan uit het lichaam (Oedeem).
Er is ontdekt dat er bij lipoedeem een relatie is tussen lymfevaten en vetweefsel. De vetlobben en de relatieve hoeveelheid bloedtoevoer en lymfeafvoer betreft een langzamere stroomsnelheid en een stagnatie van lymfeafvoer (vocht afvoeren lukt niet).
Een echte directe oorzaak is helaas nog niet gevonden. Er is dus alleen een stoornis gevonden in de aanmaak van vetweefsel. Vetcellen hopen zich op bij heupen, benen en soms armen. De vetcellen zijn vergroot en de celwanden zijn verhard. Daardoor kan het lichaam het vocht uit de cellen niet goed opnemen. Het vocht hoopt zich op.
Hoe kun je het behandelen?
Het allerbelangrijkste onderdeel van de behandeling bestaat uit voorlichting. Mensen met lipoedeem hebben vaak last van schaamte en psychische klachten. Het is fijn om te horen dat er een naam en oorzaak is voor de klachten. Maar helaas is er nog geen ideale behandeling gevonden. Het belangrijkste aspect van de ziekte betreft:
- Het accepteren van de ziekte
- Ervoor uit durven komen
- Psychologische hulp zoeken
De behandeling zelf richt zich vaak op de lichamelijk klachten en het wegnemen van de beperkingen:
- Constante druk op de kuitspieren voert vocht af en verbetert de doorbloeding. Er worden hiervoor vaak drukverbanden en steunkousen ingezet.
- Manuele lymfedrainage door de huidtherapeut om het vocht af te voeren, waardoor de lymfevaten gestimuleerd worden. In combinatie met bovenstaande compressietherapie, kan zeker in beginstadia’s veel bereikt worden.
- Het is belangrijk om te blijven bewegen. Je spierkracht moet optimaal nemen en je moet niet meer in gewicht aankomen. Ook kan bewegen goed helpen tegen pijn.
- Kies een gezonde leefstijl en eet gezond. Zo voorkom je dat er meer vetweefsel ontstaat.
Er bestaat een chirurgische behandeling voor de extreme vormen van lipoedeem. Er wordt dan liposuctie (wegzuigen van vet) uitgevoerd. Alleen patiënten met een speciale indicatie komen hiervoor in aanmerking. Ook wordt het niet altijd vergoed vanuit de basisverzekering.
Daarnaast is het altijd aan te raden om bij een laag zelfbeeld, weinig zelfrespect en moeite met de ziekte in het dagelijks leven, hulp te zoeken bij een psycholoog. Via de huisarts kun je gemakkelijk een verwijzing krijgen wat ook vergoed wordt vanuit de basisverzekering.
Wist jij wat lipoedeem precies was?